Αν και η Helen Frankenthaler είναι περισσότερο γνωστή για την πρωτοποριακή της τεχνική "soak - stain ", το σύνολο της δουλειάς της καλύπτει μια τρομερή γκάμα στυλ και τεχνικών, συμπεριλαμβανομένης της έγχρωμης ζωγραφικής. Δεν ξεφεύγει ποτέ, ωστόσο, από το δικό της ξεχωριστό όραμα για τον κορυφαίο μοντερνισμό.

Ocean Drive West #1 από την Helen Frankenthaler, 1974, μέσω του Helen Frankenthaler Foundation

Η Ηelen Frankenthaler θεωρείται αφηρημένη εξπρεσιονίστρια  δεύτερης γενιάς. Οι ζωγράφοι που ακολούθησαν αυτό το στυλ - οι οποίοι ήρθαν στο προσκήνιο τη δεκαετία του 1950- επηρεάστηκαν από τους πρώτους Αφηρημένους Εξπρεσιονιστές, όπως ο Jackson Pollock και ο Willem de Kooning. Ενώ οι πρώτοι αφηρημένοι εξπρεσιονιστές άρχισαν να χρησιμοποιούν τον τρόπο ζωγραφικής τους ως τρόπο να αναλύσουν το μέσο στα θεμελιώδη του ζητήματα και να παραμερίσουν τις αναστολές για να κάνουν πιο καθαρά εκφραστικά έργα, η δεύτερη γενιά επισημοποίησε τη γλώσσα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού σε ένα πιο συγκεκριμένο, αισθητικό στυλ. .

Κάτω από την ομπρέλα του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού, υπάρχουν δύο γενικά υποείδη: Action painters και Color Field painting. Αν και θεωρείται συχνά ζωγράφος του Color Field, οι πρώιμοι πίνακες της Frankenthaler παρουσιάζουν έντονα την επιρροή της Action painting (π.χ. Franz Kline, Willem de Kooning, Jackson Pollock), το οποίο χαρακτηρίζεται από έντονη βούρτσα ή άλλες ακατάστατες εφαρμογές βαφής, που προφανώς καθοδηγούνται σε μεγάλο βαθμό από την αίσθηση. Ειδικότερα, πολλοί από τους ζωγράφους της Action διακρίθηκαν για τη χρήση χοντρού χρώματος.

Καθώς το στυλ της ωρίμαζε, η Helen Frankenthaler έτεινε περισσότερο προς ένα χρωματικό πεδίο (π.χ. Mark Rothko, Barnett Newman, Kliford Steel) ευαισθησία. Αυτό το ώριμο έργο Color Field είναι αυτό που αγιοποίησε τη Frankenthaler, εξασφαλίζοντας τη θέση της ως προσάρτημα της αμερικανικής τέχνης. Κατά τη διάρκεια της καριέρας της Frankenthaler, ωστόσο, η στυλιστική επιρροή της ζωγραφικής Action σιγοβράζει ακριβώς κάτω από την επιφάνεια και αναδύεται ξανά στους καμβάδες της ύστερης περιόδου της.

Η Τεχνική «Soak-satin» και το Color Field Painting

Tutti Fruitti από την Helen Frankenthaler, 1966, via Albright-Knox, Buffalo

Η πιο αναγνωρισμένη συνεισφορά της Helen Frankenthaler στη ζωγραφική είναι η τεχνική «soak-stain», όπου αραιωμένη μπογιά εφαρμόζεται σε μη ασταρωμένο καμβά, με αποτέλεσμα τα οργανικά, ρέοντα χρωματικά πεδία που καθορίζουν την ώριμη δουλειά της. Αρχικά, η Helen Frankenthaler χρησιμοποίησε λαδομπογιά κομμένη με νέφτι. Στην πρώτη της δουλειά Βουνά και θάλασσα του 1952, φαίνεται να αντιμετωπίζει ήδη την ένταση μεταξύ Color field painting και Action painting.

Αν και η χρήση της τεχνικής «soak-stain» από την Frankenthaler ακολουθεί την τάση της προς τη ζωγραφική στο Έγχρωμο Πεδίο, η επιρροή της ζωγραφικής δράσης εκφράζεται σε αυτήν την ίδια τη μέθοδο: Η τεχνική «soak-stain» φαίνεται σίγουρα να αντλεί από τη μέθοδο του Jackson Pollock να στάζει μπογιά σε έναν καμβά στρωμένο στο έδαφος. Επιπλέον, μερικά από τα πρώτα πειράματα της Frankenthaler με την τεχνική περιλαμβάνουν γραμμικές μορφές και λωρίδες χρώματος, που διασταυρώνονται με τον τρόπο του Pollock. Η Helen Frankenthaler ήταν, στην πραγματικότητα, μεγάλη θαυμάστρια του Pollock, και η επιρροή του, όπως και άλλων τέτοιων ζωγράφων Action, είναι πιθανώς υπεύθυνη για τη χειρονομιακή γραμμή στον πρώιμο πίνακα της Frankenthaler.

Mountains and Sea της Helen Frankenthaler, 1952, μέσω της Εθνικής Πινακοθήκης Τέχνης, Ουάσιγκτον

Πριν καταλήξει στην τεχνική «soak-stain», οι πίνακες της Helen Frankenthaler είχαν ένα ακόμη πιο προφανές, action στυλ ζωγραφικής. Η βαριά, ανάγλυφη επιφάνεια και η ανάμειξή της από λαδομπογιά με άλλα υλικά (άμμος, σοβάς του Παρισιού, κατακάθι καφέ) θυμίζουν τον de Kooning. Με την τεχνική «soak-stain», η Frankenthaler απομακρύνθηκε από αυτό το άγριο, διαισθητικό στυλ ζωγραφικής και προκατειλήθη ολοένα και περισσότερο προς σταθερά, βαριά επίπεδα χρώματος, τοποθετώντας την κοντά στη ζωγραφική Color Field. Φυσικά, πολλά από αυτά μπορούν να αποδοθούν στην Helen Frankenthaler που εξελίσσεται καλλιτεχνικά και βρίσκει τη φωνή της. Υπάρχει, ωστόσο, και ένας τεχνικός λόγος που μπορεί να συνέβαλε σε αυτή την εξέλιξη.

Ακρυλικά και λαδομπογιές

Ζωγραφισμένο στην 51η οδό από την Helen Frankenthaler, 1950, via Gagosian

Η τεχνική «soak-stain» παρέμεινε θεμελιώδης για την Helen Frankenthaler για το υπόλοιπο της καριέρας της. Ωστόσο, διαπίστωσε από νωρίς ότι η τεχνική δεν ήταν χωρίς προβλήματα και θα απαιτούσε αναθεώρηση. Οι ελαιογραφίες της Frankenthaler δεν είναι αρχειακές επειδή η ελαιογραφία διαβρώνει τον ακατέργαστο καμβά. Σε πολλές από τις πρώτες ελαιογραφίες της, αυτά τα σημάδια φθοράς είναι ήδη εμφανή. Αυτό το τεχνικό ζήτημα έκανε της Frankenthaler να αλλάξει.

Στη δεκαετία του 1950, τα ακρυλικά χρώματα έγιναν εμπορικά διαθέσιμα, και στις αρχές της δεκαετίας του 1960, η Frankenthaler είχε εγκαταλείψει τα λάδια υπέρ αυτού του νέου χρώματος. Τα ακρυλικά χρώματα μπορούν να εφαρμοστούν σε έναν καμβά χωρίς αστάρι χωρίς καμία από τις βλαβερές συνέπειες των λαδομπογιών, και έτσι έγιναν η προεπιλογή της Frankenthaler. Πέρα από την επίλυση του ζητήματος της μακροζωίας, τα ακρυλικά συνέπεσαν με μια αλλαγή αισθητικής στο έργο της Helen Frankenthaler.

Small’s Paradise της Helen Frankenthaler, 1964, μέσω Smithsonian American Art Museum, Ουάσιγκτον

Τα νέα ακρυλικά χρώματα, όταν αραιώθηκαν σε υφή που χύνεται, δεν έτρεχαν στον καμβά χωρίς αστάρι όσο τα χρώματα λαδιού. Εξαιτίας αυτού, η Frankenthaler κατάφερε να δημιουργήσει πιο σφιχτές, καθαρότερες άκρες και φόρμες στους ακρυλικούς πίνακές της. Καθώς κάνει τη μετάβαση από το λάδι στο ακρυλικό, τα πολύχρωμα σχήματα της Helen Frankenthaler αρχίζουν να φαίνονται πολύ πιο καθορισμένα και δυναμικά. Πράγματι, οι στιλιστικές τάσεις της πρώιμης δουλειάς της σε σχέση με τους ώριμους πίνακές της οφείλονται, εν μέρει, στις διαφορές μεταξύ λαδιού και ακρυλικού χρώματος.

Ευρώπη από την Helen Frankenthaler, 1957, via Tate Modern, Λονδίνο

Σε μια πιο θεωρητική σημείωση, η τεχνική της Frankenthaler αντιπροσώπευε ένα σημαντικό βήμα για το εγχείρημα του Μοντερνισμού. Ένα θέμα του Μοντερνισμού είναι η ένταση μεταξύ της εγγενούς επιπεδότητας του καμβά και της ψευδαίσθησης του βάθους στη ζωγραφική. Ο Όρκος των Horatii του Jacques-Louis David θεωρείται μερικές φορές ο πρώτος μοντερνιστικός πίνακας λόγω του τρόπου με τον οποίο συμπιέζει το χώρο, με ολόκληρη την αφήγηση του πίνακα να ωθείται στο προσκήνιο. Το επίπεδο της εικόνας κατέρρευσε με επακόλουθες, όλο και πιο αφηρημένες κινήσεις που αναγνώρισαν εύκολα την πραγματικότητα της επιπεδότητάς τους.

Ο όρκος των Ορατίων του Ζακ-Λουί Ντέιβιντ, 1784, via Louvre, Paris

Μέχρι τη μεταπολεμική αφαιρετική περίοδο, το μόνο βάθος που απέμενε ήταν είτε η κυριολεκτική σωματικότητα του χρώματος και του καμβά είτε η ελαφριά πρόταση χώρου που εμφανίζεται κάθε φορά που τα χρώματα ή οι τόνοι τοποθετούνται το ένα δίπλα στο άλλο. Ο Mark Rothko προσπάθησε να παρακάμψει κάθε επίγνωση της διάστασης του έργου του χρησιμοποιώντας σφουγγάρια για να εφαρμόσει εξαιρετικά λεπτά στρώματα χρώματος στους καμβάδες του της Frankenthaler “Βουνά και θάλασσα”  αντιπροσωπεύει, ίσως, την πραγματοποίηση ενός πραγματικά επίπεδου πίνακα, σχεδόν διακόσια χρόνια μετά τη ζωγραφική του David, “Ο Όρκος των Horatii”. 

Το όψιμο έργο της Helen Frankenthaler

Grey Fireworks από την Helen Frankenthaler, 1982, μέσω Gagosian

Οι πλήρως χρωματισμένοι πίνακες των δεκαετιών του `50 και του `60 είναι οι πιο εμβληματικοί από το έργο της Frankenthaler, αλλά δεν αντιπροσωπεύουν το τέλος των ζωγραφικών της αναζητήσεων. Στους όψιμους πίνακες της Frankenthaler, επανεμφανίζεται το ενδιαφέρον για την υφή. Λειτουργεί όπως στο έργο “Γκρι πυροτεχνήματα” το οποίο διαθέτει παχιές επιφάνειες μπογιάς απλωμένες σε ένα οικείο υδαρές-λεπτό σκηνικό. Αυτά τα σημάδια εμφανίζονται στρατηγικά στην τοποθέτησή τους, πιο υπολογισμένα από τους προηγούμενους πίνακές της. Χρησιμοποιεί τα αισθητικά σημάδια της Action painting. Η εφαρμογή, ωστόσο, είναι πολύ φιλική και έξυπνη για να φαίνεται συναισθηματική. Σε αυτούς τους όψιμους πίνακες, η Frankenthaler εμπλέκει τις παραδόσεις τόσο της ζωγραφικής του Color Field όσο και της Action, κυριολεκτικά τοποθετημένες η μία πάνω στην άλλη σε μια σύνθεση αμερικανικής αφαίρεσης.

Προς το τέλος της ζωής της, στις δεκαετίες του `90 και του `00, πολλοί από τους πίνακες της Frankenthaler παρουσιάζουν την ολόσωμη, παχιά, σαν γλάσο μπογιά που είχε εγκαταλείψει από τις αρχές της δεκαετίας του `50. Στο έργο “Βαρόμετρο”, για παράδειγμα, ένα παχύ στρώμα λευκής μπογιάς στροβιλίζεται πάνω από το πάνω μισό του καμβά, κυριαρχώντας στην εικόνα. Και πάλι, η εφαρμογή αισθάνεται προσεκτική και μετρημένη με την έννοια των ώριμων, λεκιασμένων πινάκων της.

Η Helen Frankenthaler και η αφαίρεση στο σύνολό της

Βαρόμετρο της Helen Frankenthaler, 1992, μέσω του Helen Frankenthaler Foundation

Η ζωγραφική της Frankenthaler έχει αναμείξει τις κλίσεις και τα στιλιστικά σημάδια διαφόρων στυλ κάτω από την ομπρέλα του αφηρημένου μοντερνισμού. Μερικές φορές διοχετεύει την ενέργεια του Pollock ή ζει στην περιστρεφόμενη επιφάνεια ενός καμβά επιστρωμένου με μπογιά. Άλλες φορές, οι τεράστιες χρωματικές της εκτάσεις κατακλύζουν τον θεατή, μερικές φορές με την ίδια ολοκληρωτική επισημότητα με τον Rothko. Καθ` όλη τη διάρκεια, παραμένει άπειρα εφευρετική στις συνθέσεις της, διαρκώς σε διάλογο με το υλικό της, αφήνοντάς το να την καθοδηγεί. H Frankenthaler ζωγραφίζει με την εγκάρδια σοβαρότητα των πρώτων αφηρημένων εξπρεσιονιστών σε ορισμένες στιγμές, και η γνώση, η δειλία της δεύτερης γενιάς σε άλλες. 

Center Break [Λεπτομέρεια] από την Helen Frankenthaler, 1963, μέσω του Christie’s

 Το εύρος των επιρροών στη ζωγραφική της έχει αλλάξει όλα αυτά τα χρόνια, αλλά δεν παύει ποτέ να μοιάζει ευδιάκριτα με το έργο της ίδιας της Helen Frankenthaler. Αν και το όνομά της έχει γίνει συνώνυμο με τους λεκιασμένους πίνακες από τα μέσα της καριέρας της, το έργο της Helen Frankenthaler, καταδεικνύει την τεχνοτροπία της με την αφηρημένη ζωγραφική στο σύνολό της, περιλαμβάνοντας  την αμερικανική, μεταπολεμική αφαίρεση.